W kręgu górnośląskich podań i legend. Biały Śląsk. Ziemia Lubliniecka

Zapraszamy do lektury zbioru legend, opowieści o czarach, dobrych i złych duchach zasłyszanych od przedstawicieli starszego pokolenia mieszkańców Ziemi Lublinieckiej. Autorem tomu jest niestrudzony badacz przeszłości województwa śląskiego Bernard Szczech.

Książka dostępna jest w zakładce: materiały promocyjne

Recenzja:

Krzysztof Mazik
Tarnowskie Góry
Galeria "Inny Śląsk"

"W kręgu górnośląskich podań i legend. Biały Śląsk. Ziemia Lubliniecka" Bernarda Szczecha

Niestrudzony badacz przeszłości województwa śląskiego Bernard Szczech, w trzy lata po wydaniu opasłego tomu: "W kręgu górnośląskich podań i legend - Czarny Śląsk" tom 1, przygotował do druku równie obszerny zbiór "W kręgu górnośląskich podań i legend. Biały Śląsk. Ziemia Lubliniecka".
Przypuszczam, że dzieła te były przygotowywane równolegle, tym bardziej, że obydwa opierają się w znacznej części, na tych samych materiałach źródłowych. Kwerenda setek archiwaliów, studia terenowe, opracowanie materiałów, musiały zająć autorowi dużo więcej czasu, niż wspomniane wyżej trzy lata.
Na półkach księgarskich roi się od kolorowych książeczek z legendami i podaniami. Wiele z nich to tylko autorskie rozwinięcia przewodniego motywu zasłyszanej czy przeczytanej opowieści. W kategoriach literackich możemy tego typu książki odstawić na półkę z bajkami.
Autor omawianego tomu przytacza in extenso zasłyszane, czy zapisane legendy i podania, które w danej okolicy przechowały się w szerszym kręgu społecznym - oczywiście - ludzi starszych. Ludzie dorastający w dobie telewizji i internetu, w większym stopniu interesują się przygodami bohaterów kreskówek, gier komputerowych, niż bohaterami z przeszłości swojej Małej Ojczyzny. Wynika to też z braku bądź słabości wychowania regionalnego. Górale podhalańscy potrafią przekazać swoją tradycję dzieciom, a Ślązacy podobnie jak i Zagłębiacy nie. Dlatego też rzetelnie opracowany zbiór Bernarda Szczecha może być nieocenioną pomocą w rozbudzeniu świadomości i budowaniu tożsamości lokalnej, w szczególności dla nauczycieli, regionalistów, historyków, przewodników itp.
W polskim piśmiennictwie zarówno podanie, jak legenda są dość ściśle zdefiniowane. Podanie osnute jest wokół osoby, miejsca, zdarzenia związanego z faktem historycznym lub domniemanym. Stąd podział na: historyczne, lokalne, etymologiczne, herbowe itd.
Legendy bardziej skupiają się na osobach świętych, męczennikach i pustelnikach. Toczą się w aurze cudów, a co najmniej nadzwyczajnych okolicznościach.
W omawianym zbiorze mamy też bardzo duży udział opowieści o czarach, dobrych i złych duchach, demonach wywodzących się z ludowych wierzeń. W literaturze polskiej traktuje się je jako bajki wierzeniowe. Autorzy pominęli powyższy podział. Legendy, podania i bajki wierzeniowe zgrupowali między innymi według tematów:

-
o pochodzeniu nazw miejscowości i ich dawnych dziejach
-
o zamkach, skarbach i rabusiach
-
o świętych, cudach, kościołach i innych świętościach

Czy autor objął 100% badanego terenu i materiałów? Z pewnością nie.
Na pewno żyje między Gorzowem Śląskim a Kaletami starsze pokolenie, które w zakamarkach pamięci przechowuje opowieści swoich dziadków. Jest to wyzwanie dla dalszych badań terenowych. Jeżeli tego nie będziemy spisywać, publikować - wyobraźnię przyszłych pokoleń wypełnią legendy ale o... smerfach i pokemonach.

Tarnowskie Góry, wrzesień 2011 r.

Krzysztof Mazik - galeria sztuki "Inny Śląsk"